Tư vấn xử lý vật chứng là tiền, tài sản trong vụ án hình sự. Vật chứng có giá trị chứng minh tội phạm và người phạm tội. Để đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp cho những người tham gia tố tụng và các chủ thể khác có liên quan, pháp luật tố tụng hình sự và đảm bảo thực hiện tốt công tác điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án hình sự, có nhiều quy định về việc xử lý vật chứng trong vụ án hình sự. Tuy nhiên, những người có tài sản liên quan đến vụ án cũng còn nhiều thắc mắc về vấn đề xử lý vật chứng của vụ án hình sự trong quá trình áp dụng pháp luật.
Mục lục bài viết
I. Vật chứng trong vụ án hình sự được quy định như thế nào? và cách xử lý vật chứng?
Vật chứng và xử lý vật chứng được quy định tại chương 6. Chứng minh và chứng cứ của Bộ luật tố tụng hình sự 2015 sửa đổi, bổ sung 2017:
1. Vật chứng là gì? Vật chứng được quy định tại Điều 89 Bộ luật tố tụng hình sự 2015 như sau:
“Điều 89. Vật chứng
Vật chứng là vật được dùng làm công cụ, phương tiện phạm tội, vật mang dấu vết tội phạm, vật là đối tượng của tội phạm, tiền hoặc vật khác có giá trị chứng minh tội phạm và người phạm tội hoặc có ý nghĩa trong việc giải quyết vụ án.”
2. Xử lý vật chứng theo quy định tại điều 106, Bộ luật tố tụng hình sự 2015:
“Điều 106. Xử lý vật chứng
1. Việc xử lý vật chứng do Cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra quyết định nếu vụ án được đình chỉ ở giai đoạn điều tra; do Viện kiểm sát quyết định nếu vụ án được đình chỉ ở giai đoạn truy tố; do Chánh án Tòa án quyết định nếu vụ án được đình chỉ ở giai đoạn chuẩn bị xét xử; do Hội đồng xét xử quyết định nếu vụ án đã đưa ra xét xử. Việc thi hành quyết định về xử lý vật chứng phải được ghi vào biên bản.
2. Vật chứng được xử lý như sau:
a) Vật chứng là công cụ, phương tiện phạm tội, vật cấm tàng trữ, lưu hành thì bị tịch thu, nộp ngân sách nhà nước hoặc tiêu hủy;
b) Vật chứng là tiền bạc hoặc tài sản do phạm tội mà có thì bị tịch thu, nộp ngân sách nhà nước;
c) Vật chứng không có giá trị hoặc không sử dụng được thì bị tịch thu và tiêu hủy.
3. Trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử, cơ quan, người có thẩm quyền quy định tại khoản 1 Điều này có quyền:
a) Trả lại ngay tài sản đã thu giữ, tạm giữ nhưng không phải là vật chứng cho chủ sở hữu hoặc người quản lý hợp pháp tài sản đó;
b) Trả lại ngay vật chứng cho chủ sở hữu hoặc người quản lý hợp pháp nếu xét thấy không ảnh hưởng đến việc xử lý vụ án và thi hành án;
c) Vật chứng thuộc loại mau hỏng hoặc khó bảo quản thì có thể được bán theo quy định của pháp luật; trường hợp không bán được thì tiêu hủy;
d) Vật chứng là động vật hoang dã và thực vật ngoại lai thì ngay sau khi có kết luận giám định phải giao cho cơ quan quản lý chuyên ngành có thẩm quyền xử lý theo quy định của pháp luật.
4. Trường hợp có tranh chấp về quyền sở hữu đối với vật chứng thì giải quyết theo quy định của pháp luật về tố tụng dân sự.”
II. Tư vấn xử lý vật chứng trong vụ án hình sự
1. Trường hợp vụ án có liên quan đến tiền trộm cắp tài sản, cướp, cưỡng đoạt,… sau khi thu giữ số tiền sẽ được cơ quan điều tra xử lý như thế nào?
Câu hỏi: Cơ quan điều tra tiến hành gửi số tiền đã thu giữ vào kho bạc nhà nước để bảo quản theo quy định và có giấy nộp tiền thì khi khởi tố vụ án có phải nhập vật chứng đối với tờ giấy nộp tiền hay không? Trong trường hợp cơ quan điều tra tiến hành khởi tố vụ án nhưng không tìm thấy bị hại, chủ sở hữu hợp pháp của số tiền đã thu giữ thì số tiền này phải xử lý như thế nào? Tôi xin cảm ơn!
Trả lời: Cảm ơn bạn đã đặt câu hỏi, chúng tôi xin được tư vấn như sau:
Thứ nhất, Cơ quan điều tra sẽ xử lý số tiền do phạm tội cướp tài sản, trộm cắp tài sản, cưỡng đoạt tài sản…:
Theo quy định trên, số tiền do phạm tội như tội trộm cắp tài sản, cướp hay cưỡng đoạt tài sản mà có thì cơ quan điều tra sẽ tạm giữ vật chứng để phục vụ cho hoạt động điều tra. Theo đó, số tiền đó sẽ được giữ để phục vụ điều tra vụ án, thì sau khi kết thúc thời hạn điều tra hoặc không cần thiết giữ để điều tra thêm thì cơ quan công an sẽ trả lại cho chủ sở hữu. Còn trong trường hợp nếu xét thấy không ảnh hưởng đến việc xử lý vụ án và thi hành án thì vật chứng là số tiền sẽ được lập tức trả lại cho chủ sở hữu.
Thứ hai, giấy nộp tiền vào kho bạc nhà nước là căn cứ để xác định một chủ thể đã nộp tiền tại kho bạc nhà nước. Vật chứng trong vụ án hình sự cũng như vậy, nếu là tiền khi nộp vào kho bạc nhà nước buộc phải có giấy nộp tiền. Đó là một loại giấy tờ nằm trong hồ sơ khởi tố của Viện kiểm sát và là minh chứng cho việc bảo quản vật chứng trong trường hợp này.
Thứ ba, vấn đề xử lý vật chứng trong trường hợp cơ quan điều tra không tìm thấy người bị hại hoặc chủ sở hữu, theo quy định tại điều 228 Bộ luật dân sự 2015 quy định như sau:
“Điều 228. Xác lập quyền sở hữu đối với tài sản vô chủ, tài sản không xác định được chủ sở hữu:
Sau 01 năm, kể từ ngày thông báo công khai mà không xác định được ai là chủ sở hữu tài sản là động sản thì quyền sở hữu đối với động sản đó thuộc về người phát hiện tài sản.
Sau 05 năm, kể từ ngày thông báo công khai mà không xác định được ai là chủ sở hữu tài sản là bất động sản thì bất động sản đó thuộc về Nhà nước; người phát hiện được hưởng một khoản tiền thưởng theo quy định của pháp luật.”
Theo đó, trường hợp số tiền bị thu giữ mà không tìm được chủ sở hữu thì nếu sau 1 năm kể từ ngày thông báo công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng mà vẫn không xác định được chủ sở hữu thì số tiền đó sẽ được sung quỹ nhà nước.
2. Trường hợp bị mất cắp xe muốn nhận lại thì làm thế nào?
Câu hỏi: Em bị mất trộm xe máy và 1 số giấy tờ quan trọng bao gồm đăng ký xe do em đứng tên. Em đã lên trình báo công an phường vào sáng ngày hôm sau. Sau đó công an phường đã thu giữ được xe và thông báo cho em lên làm việc, nhưng không cho em 1 thời gian chính xác để nhận xe. Cho em hỏi thời gian để em nhận được xe là bao lâu? Do xe chính chủ giấy tờ đầy đủ, đã trình báo mất xe trước, Em xin trân thành cảm ơn!
Trả lời tư vấn: Cảm ơn bạn đã gửi câu hỏi đề nghị tư vấn, với trường hợp của bạn chúng tôi tư vấn như sau:
Theo thông tin bạn cung cấp thì xe của bạn đã bị mất trộm. Sau đó cơ quan công an đã tìm thấy phương tiện của bạn, để xác minh, tức chiếc xe có thể là vật chứng trong vụ án hình sự liên quan tới tội trộm cắp tài sản nên việc xác định việc chiếc xe sẽ bị giữ trong thời gian bao lâu và thời gian bạn được nhận xe về là khi nào thì sẽ căn cứ vào quy định của Bộ luật tố tụng hình sự 2015 để xác định. Cụ thể: Điều 89. Vật chứng và Điều 106. Xử lý vật chứng nêu ở trên
Như vậy, do chiếc xe có thể là vật chứng trong vụ án hình sự nên cơ quan điều tra có thể giữ phương tiện lại để xác minh, kiểm tra và cũng không có quy định về thời gian cụ thể cơ quan điều tra được phép giữ xe (vật chứng) bao lâu, nên nếu vì để phục vụ cho qúa trình điều tra thì cơ quan vẫn có quyền giữ. Tuy nhiên, trong quá trình xác minh, điều tra cơ quan có thẩm quyền có quyền ra quyết định trả lại vật chứng là xe cho bạn (chủ sở hữu hợp pháp phương tiện) nếu xét thấy không ảnh hưởng tới việc xử lý vụ án.
Theo đó, trường hợp bạn muốn nhận xe về thì có thể làm đơn yêu cầu gửi cơ quan để được xem xét, trên cơ sở đơn yêu cầu cơ quan điều tra thấy rằng vật chứng không có liên quan tới vụ án hoặc không ảnh hưởng tới quá trình xử lý thì sẽ thực hiện giao trả chiếc xe cho bạn.
» Thủ tục yêu cầu trả lại tài sản, tang vật trong vụ án hình sự
