Trong quá trình kinh doanh thì không thể tránh khỏi những tranh chấp phát sinh trong quá trình hoạt động, các loại tranh chấp như: hợp đồng kinh tế giữa pháp nhân với pháp nhân, giữa pháp nhân với cá nhân có đăng ký kinh doanh; các tranh chấp giữa công ty với các thành viên của công ty, giữa các thành viên của công ty với nhau liên quan đến việc thành lập, hoạt động, giải thể công ty; các tranh chấp liên quan đến việc mua bán cổ phiếu, trái phiếu; các tranh chấp kinh tế khác theo quy địnhn, do đó khi có những tranh chấp xảy ra thì cần có những phương thức để giải quyết tranh chấp phù hợp.
Có bốn phương thức giải quyết tranh chấp cơ bản như Thương lượng, Hòa giải, Trọng tài thương mại và Tòa án:
- Thương lượng
Thương lượng là phương thức giải quyết tranh chấp thông qua việc các bên tranh chấp cùng nhau bàn bạc, tự dàn xếp, tháo gỡ những bất đồng phát sinh để loại bỏ tranh chấp mà không có sự trợ giúp hay phán quyết của bất kì bên thứ 3 nào.
Ưu điểm:
Thuận tiện, nhanh chóng, đơn giản, linh hoạt, hiệu quả và ít tốn kém.
Bảo vệ được uy tín của các bên, bí mật trong kinh doanh.
Nhược điểm:
Hiệu quả của việc thương lượng phụ thuộc vào sự hiểu biết và thái độ thiện chí, hợp tác của các bên tranh chấp.
Kết quả thương lượng không được đảm bảo bằng cơ chế pháp lý mang tính bắt buộc.
2. Hòa giải
Hòa giải là phương thức giải quyết tranh chấp với sự tham gia của bên thứ 3 làm trung gian hòa giải để hỗ trợ, thuyết phục các bên tìm kiếm các giải pháp nhằm loại trừ tranh chấp.
Ưu điểm:
Thuận tiện, nhanh chóng, đơn giản, linh hoạt, hiệu quả và ít tốn kém.
Người thứ 3 thường là người có chuyên môn, kinh nghiệm, am hiểu lĩnh vực và vấn đề đang tranh chấp.
Kết quả hòa giải được ghi nhận và chứng kiến bởi người thứ 3 nên mức độ tôn trọng và tự nguyện tuân thủ các cam kết thường cao hơn thương lượng.
Nhược điểm:
Hòa giải cũng có những hạn chế tương tự thương lượng, bởi vẫn được quyết định trên cơ sở ý chí thỏa thuận cũng như sự tự nguyện thi hành của mỗi bên.
Uy tín, bí mật kinh doanh của doanh nghiệp dễ bị ảnh hưởng hơn thương lượng.
Chi phí cho hòa giải thường tốn kém hơn thương lượng.
3. Trọng tài thương mại
Trọng tài thương mại là hình thức giải quyết tranh chấp thông qua hoạt động của Hội đồng trọng tài hoặc trọng tài viên với tư cách là bên thứ ba độc lập nhằm giải quyết mâu thuẫn tranh chấp bằng việc đưa ra phán quyết có giá trị bắt buộc các bên phải thi hành.
Ưu điểm:
Linh hoạt, nhanh chóng.
Tuân theo một trình tự thủ tục nhất định, quyết định trọng tài không được công bố công khai, rộng rãi, do đó, bảo vệ uy tín của các bên, bí mật trong kinh doanh.
Giải quyết trọng tài không bị giới hạn về mặt lãnh thổ do các bên có quyền lựa chọn bất kỳ trung tâm trọng tài nào để giải quyết tranh chấp cho mình.
Phán quyết của trọng tài có tính chung thẩm, sau khi trọng tài đưa ra phán quyết thì các bên không có quyền kháng cáo trước bất kỳ một tổ chức hay tòa án nào.
Nhược điểm:
Thời gian tranh chấp càng kéo dài thì phí trọng tài càng cao.
Việc thi hành quyết định trọng tài không phải lúc nào cũng trôi chảy, thuận lợi như việc thi hành bản án, quyết định của tòa án.
4. Tòa án
Tòa án là phương thức giải quyết tranh chấp tại cơ quan xét xử nhân danh quyền lực NN, được tiến hành theo trình tự, thủ tục nghiêm ngặt, chặt chẽ và bản án hay quyết định của tòa án được NN đảm bảo thi hành.
Ưu điểm:
phán quyết của tòa án có tính cưỡng chế cao.
Nhược điểm:
Thủ tục tại tòa án thiếu linh hoạt do phải tuân theo quy định của pháp luật quy định.
Nguyên tắc xét xử công khai của tòa án tuy là nguyên tắc được xem là tiến bộ, mang tính răn đe nhưng đôi khi lại là cản trở đối với doanh nhân khi những bí mật kinh doanh bị tiết lộ.
Từ những thông tin nêu trên về ưu nhược điểm của các hình thức giải quyết tranh chấp cơ bản trong kinh doanh- thương mại sẽ giúp doanh nghiệp có thể lựa chọn một hình thức giải quyết tranh chấp phù hợp với mục đích và mức độ quan trọng của các tranh chấp đó.
